18. Lektion

Nachsilben -ik-, -ind-, -ism-, -uy-,
der Sprachstil

Nachsilbe -ik-  –  krank an ...: kordi-ik-a  –  herzkrank, ren-ik-a  –  nierenkrank, alkohol-ik-o.

Nachsilbe -ind-  –  wert, -würdig an: am-ind-a  –  liebenswürdig, laud-ind-a  –  lobenswert, lekt-ind-a, kred-ind-a, rid-ind-a.

Nachsilbe -ism-  –  Lehre, System: liberal-ism-o, social-ism-o, protestant-ism-o, katolik-ism-o.

Nachsilbe -uy-  –  Behälter: sukr-uy-o  –  Zuckerdose, sup-uy-o  –  Suppenschüssel, ink-uy-o  –  Tintenfass.

Linguala stilo

La skopo di la linguo internaciona (L. I.) esas l'interkompreno. Ne suficas havar internaciona vortaro e gramatiko, se la frazi ne esas komprenebla omnube. Anke en Ido existas bona e mala stilo: skribez simple e klare, lore tu havos bona stilo.

La maxim bona moyeno, por komprenesar da omni, esas: facar kurta propozicioni. Qua skribas bone, facas multa punti. Ne akumulez la subordinita frazi. On donas granda klareso a skribajo per uzar apte la komo.

La naturala lingui havas multa idiotismi, quin on mustas uzar, mem se li esas nelogikala. Ido ne havas idiotismi; singla nociono havas un vorto, e singla vorto signifikas nur un nociono. On evitez tradukar l'idiotismi dil naturala lingui; li ne komprenesas en omna landi; pro to on mustas tradukar li en irga logikal maniero. Komprenende omna metafori intelektebla, generale (internacione) darfas tradukesar vortope; tradukante li logikale, on privacus la tradikuro del beleso dil originalo.*


*   Komp. Dr. Max Talmey, Lektolibro di Ido.


 

Mondolinguo e mondopaco

Da  Erwin Cuntz

La Germana konstituco dicas en sua paragrafo 148: «En omna skoli on aspirez etikal edukeso, civitanala konvinkeso, personala e profesionala kapableso en la mento dil Germana nacioneso e koncilieso dil populi.»

Esas nule dubebla, ke l'okupado pri Ido servos al koncilieso o rikoncilieso dil populi ja en la nuna tempo. Por interkonciliar, l'unu mustas komprenar l'altru. Pro to, segun mea konvinkeso, la lerno di internaciona linguo esas la kondiciono, sen qua nulo atingesos.

Esus folatra negar, ke amaso de miskompreni desaparus, se existus komuna interkomprenigilo por diskutar l'internaciona problemi, unesme en letri del una lando al altra, pose ne nur en revui qui sempre plu multe difuzesas, ma anke en jurnali qui aparas omnadie. La publika opiniono ne restos inkluzita per la doganbarili.

La developo ne haltos. Por expresar su anke parole, la homi kunvenos, sive en libera kongresi, sive en oficiala kunsidi di experti. Fine la mondo-parlamento elektita da la populi ipsa pardiskusos la komuna aferi en la mondolinguo. Nur ta qua partoprenis internaciona kongresi savas, quanta desfacilajin la diverseso dil lingui til nun efektigis, e ke esis preske neposibla precize traktar ula temo, pro la fatiganta traduki e la manko di nemediata repliko.

Komprenende nulu intencas privacar altri de lua matrala linguo. Ica nur elimenez en ta kozi, qui koncernas plura nacioni od omna homi. La shovinisti parolachas pri l'idei qui avancigas internaciona solidareso e ridetas skeptike pri linguo artificiala; ma per to li nur facas koncesi al Angla linguo, qua dominacos en la mondo, se ne altra populi enduktos neutra linguo. Lernante Ido me pruvas esar vera patrioto; nam me kombatas la dominaco dil Angla. En ica spirital kombato ni joyigive sustenesas anke da Franci, Italiani, e c., qui suaparte ne volas, ke lia lingui sukombos al Angla.

Do lernez Ido; tu avancigos per ol la koncilieso dil populi e tu povos dicar:  «Anke me helpis atingar ta bela skopo: Mondpaco per Mondolinguo.»


Bismarck im Reichstag am 29. März 1889:

Ich glaube, dass die öffentlichen Blätter meiner politischen ‹Freunde› übertreiben, wenn sie von mir sagen, dass ich, schnell alternd, der Arbeitsunfähigkeit entgegensehe. Einiges kann ich noch leistern, aber nicht alles, was ich früher getan habe. Wenn ich die Aufgaben eines auswärtigen Ministers eines großen Landes, und auch (sogar) nur die noch, zur Zufriedenheit leiste auf meine alten Tage, dann werde ich noch immer das Werk eines Mannes tun, das in anderen Ländern als ein volles Manneswerk gilt, und ein dankenswertes Werk. Wenn es mir gelingt, dabei in Einigkeit mit allen verbündeten Regierungen und mit Seiner Majestät dem Kaiser, im Genusse des Vertrauens der fremden Regierungen, unsere auswärtige Politik weiterzuführen (fortzufahren zu leiten), so sehe ich das einstweilen für meine erste Pflicht an. In allen anderen Beziehungen bin ich leicht ersetzbar. Die Summe von Vertrauen und Erfahrungen aber, die ich in etwas dreißig Jahren auswärtiger Politik mir habe erwerben können, die kann ich nicht vererben und nicht übertragen.

Aufgabe  –  tasko
ansehen für  –  konsiderar kom
auswärtig, äußerer  –  extera
Beziehung  –  relato
erwerben  –  aquirar
ersetzen  –  remplasar
es gelingt mir  –  me sucesas
entgegengehen  –  irar renkontre ad
Einigkeit  –  konkordo
fortfahren  –  durar
genießen  –  juar
leiten  –  direktar
leisten, ausführen  –  exekutar
Pflicht  –  devo
Regierung  –  guvernerio
übertragen  –  transmisar
übertreiben  –  exajerar
verbünden  –  federar
vertrauen  –  fidar
vererben  –  heredigar
zufrieden  –  kontenta

Nach oben